Ο Ισθμός αποτελεί από την αρχαιότητα το κατεξοχήν στρατηγικό σημείο του ελλαδικού χώρου κι ένα από τα σημαντικότερα της Ανατολικής Μεσογείου. Το έργο της διάνοιξης της διώρυγας υπήρξε εμβληματικό, ένα κατασκευαστικό όνειρο - πρόκληση που έκανε 2.300 χρόνια να δημιουργηθεί. Ο στόχος του ήταν να συντομεύσει το θαλάσσιο δρόμο μεταξύ της Ανατολικής Ιταλίας και του Αιγαίου αποφεύγοντας τη χρονοβόρα και επικίνδυνη παράκαμψη της Πελοποννήσου, επιλύοντας έτσι αρκετά προβλήματα (ναυτικά ατυχήματα, κόστος μεταφοράς, ασφάλιστρα, καύσιμα, χρόνος) και διευκολύνοντας τη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο.
Από μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων προκύπτει ότι ο Περίανδρος, τότε τύραννος της Κορίνθου, ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε τη διάνοιξη του Ισθμού (602π.Χ.), γρήγορα όμως εγκατέλειψε το σχέδιό του φοβούμενος την “οργή των Θεών”, τις τεράστιες τεχνικές δυσκολίες και τα οικονομικά συμφέροντα της Κορίνθου που ικανοποιούνταν έως τότε μέσω του περάσματος των πλοίων δια της Διόλκου.
Καλά μελετημένη προσπάθεια έκανε ο Νέρωνας στη συνέχεια (66μ.Χ.). Βασιζόμενος στα σχέδια του Ιουλίου Καίσαρα και του Καλιγούλα φερόταν αποφασισμένος να πραγματοποιήσει το έργο. Οι εργασίες άρχισαν το 67 μ.Χ. και από τις δύο άκρες (Κορινθιακό-Σαρωνικό) και χρησιμοποιήθηκαν τότε χιλιάδες εργάτες. Την έναρξη των εργασιών έκανε ο ίδιος ο αυτοκράτορας στις 28 Νοεμβρίου, δίδοντας το πρώτο χτύπημα στη γη του Ισθμού με χρυσή αξίνα.
Επί ματαίω προσπάθειες έκαναν ο Ηρώδης ο Αττικός, οι Βυζαντινοί, αιώνες αργότερα οι Ενετοί και τέλος ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας ο οποίος δεν κατάφερε να βρει στη διεθνή χρηματαγορά το κονδύλι των 40 εκατομμυρίων χρυσών φράγκων, που απαιτούνταν τότε για την διάνοιξη της διώρυγας.
Χρειάστηκε ωστόσο να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να υλοποιηθεί αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο. Για την ακρίβεια την ίδια ημερομηνία που εορτάζονταν τα εγκαίνια της Διώρυγας του Σουέζ, στις 17 Νοεμβρίου 1869, η ελληνική κυβέρνηση του Θρασύβουλου Ζαΐμη ψήφιζε το νόμο «Περί διορύξεως του Ισθμού της Κορίνθου», παραχωρώντας το δικαίωμα κατασκευής και διαχείρισης του έργου σε Γάλλους μηχανικούς, οι οποίοι στη συνέχεια ίδρυσαν την εταιρεία «Societe d' etudes du canal maritime de Corinthe».
Τα πρώτα σχέδια αρχίζουν να εμφανίζονται, ενώ στις 4 Μαΐου 1882 ο βασιλιάς Γεώργιος κήρυξε την έναρξη των εργασιών. Το έργο διαφημίστηκε αρκετά, απασχόλησε την επικαιρότητα, ωστόσο, χρειάστηκε η καίρια παρέμβαση ενός μεγάλου Έλληνα ευεργέτη για να ολοκληρωθεί, του Ανδρέα Συγγρού, ο οποίος τον Μάϊο του 1890 ιδρύει με δικά του κεφάλαια την «Εταιρεία της διώρυγος της Κορίνθου» με σκοπό να φέρει εις πέρας το τεράστιο αυτό έργο, που ολοκληρώθηκε εν τέλει το 1893 επί πρωθυπουργίας του Χαρίλαου Τρικούπη.
Αυτό το οικονομικό τόλμημα, αυτός ο τεχνικός άθλος, με τη χρησιμοποίηση 2.500 εργατών και των τελειότερων μηχανικών μέσων της εποχής, ολοκληρώθηκε μετά από 11 χρόνια. Το πρωί της 25 Ιουλίου 1893 ο Ανδρέας Συγγρός σε μια λαμπρή τελετή γεμάτη κάθε επισημότητα, παραδίδει το χρυσό ψαλίδι στην βασίλισσα Όλγα για να κόψει την γαλανόλευκη ταινία και το πρώτο πλοίο που εκτελεί τον διάπλου της Διώρυγος είναι το βασιλικό πλοίο «Σφακτηρία». Ένα από τα σπουδαιότερα έργα υποδομής στην ιστορία της Ελλάδας παίρνει «σάρκα και οστά».
Η Διώρυγα κόβει σε ευθεία γραμμή τον Ισθμό της Κορίνθου σε μήκος 6.346μ. Το πλάτος της στην επιφάνεια της θάλασσας είναι 24,6 μ. και στο βυθό της είναι 21,3 μ. ενώ το βάθος της κυμαίνεται μεταξύ 7 και 8 μέτρων. Ο συνολικός όγκος των χωμάτων που εξορύχτηκαν για την κατασκευή της έφτασε τα 12 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Από την έναρξη της λειτουργίας της η διώρυγα παρέμεινε κλειστή για διάστημα τεσσάρων ετών, λόγω κατολισθήσεων μεγάλων χωμάτινων όγκων και το διάστημα από το 1944 έως το 1949 όταν οι Γερμανοί κατακτητές κατά την αποχώρησή τους ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γέφυρα, προκαλώντας μεγάλη χωμάτινη κατάπτωση και έφραξαν το κανάλι γκρεμίζοντας βαγόνια τρένων στη θάλασσα. Οι εργασίες εκφράξεως διήρκεσαν πέντε χρόνια.
Σήμερα η Διώρυγα της Κορίνθου αποτελεί διεθνή κόμβο θαλάσσιων συγκοινωνιών και εξυπηρετεί ετησίως περίπου 12.000 πλοία όλων των εθνικοτήτων.
